1. Isı Ölçüm Cihazları Genel Bakış
Merkezi ya da bölgesel ısıtma sistemlerinde ısı kullanım miktarını belirleyerek paylaşımı sağlayan cihazlardır. Türkiye’de bu tip ısıtma sistemini kullanan konutlardaki en büyük problem, paylaşımın adaletli olarak yapılmamasından kaynaklıdır. Birçok yerde geçerli olan uygulama, dairenin kullanım alanına göre paylaşımın sağlanmasıdır ki bu paylaşım sistemi tasarruf yapanı ödüllendirmediği gibi aşırı sıcak olması durumunda pencere açmaya kadar insanları itebilir.
Isı pay ölçüm cihazları; kazan veya herhangi bir ısı kaynağı tarafından ısıtılan akışkanın radyatöre ulaşma şekline göre iki tip olarak tasarlanmıştır:
- Tek kolon sistemi ile daire gidişine kadar gelen sıcak akışkan, daire içine yine tek bir boru ile girer ve dönüşte de aynı şekilde tek bir boru ile daire dışına çıkar, bu durumda ısı sayacı (kalorimetre) dediğimiz cihazlar kullanılacaktır.
- Sıcak suyun radyatörlere ulaşması, bir radyatör veya bir radyatör çiftinden üst katlara kolon hattının yapılması sureti ile de sağlanabilir. Bu durumda radyatör sayısı ve gruplandırmaya göre birden fazla kolon hattı daire içinden geçmektedir. Bu sistemlerde birden fazla kolon olması nedeni ile ısı sayaçlarını kullanmamız mümkün olmamakta, bu sebeple her radyatör üzerine takılan, oda sıcaklığı ve radyatör sıcaklığı arasındaki farkı kullanarak tüketimi belirleyen ve paylaşımı gerçekleştiren ısı pay ölçer cihazlarının kullanılması gerekmektedir.
“Merkezi Isıtma ve Sıhhi Sıcak Su Sistemlerinde Isınma ve Sıhhi Sıcak Su Giderlerinin Paylaştırılmasına İlişkin Yönetmelik”e göre, ısı gider paylaşım sistemlerinin yanında termostatik vana kullanılması da zorunludur. Termostatik vana mahal sıcaklıklarını kontrol ederek tasarruf imkânı sağlar.
2. Isı pay ölçer
Isı pay ölçerler, radyatör sıcaklığı ile ortam sıcaklığının arasındaki farkı ölçerek o mahalin tüketim oranını belirten cihazlardır.
2.1 Isı pay ölçer teknik özellikleri
Isı pay ölçer cihazında biri arkada, diğeri cihazın önünde olmak üzere, iki adet sensör bulunmaktadır. Arka sensör radyatör sıcaklığını, ön sensör ise ortam sıcaklığını ölçmektedir. Ayrıca cihaz üzerinden tüketimlerin okunması amacı ile radyo frekans sistemi kullanılmaktadır ki bu sayede tüketim değerlerinin okunması için dairelere girmeye gerek kalmamıştır.
3. Kalorimetre
Kalorimetreler, daire girişlerinde radyatörlere giren sıcak su debilerini ve giriş-çıkış hatları arasındaki sıcaklık farkını tespit ederek dairenin yapmış olduğu tüketimi hesaplar.
3.1 Kalorimetre çalışma prensibi
Isı sayacı dönüş hattına bağlanır ve bir sıcaklık sensörü gidiş hattına monte edilir. Böylece sensörleri sayesinde gidiş ve dönüş hattı sıcaklıklarının farkını, akış ölçüm parçası ile de suyun debisini ölçüp tüketilen ısı miktarını belirler.
Q=m x c x ∆t
Q: Enerji (kWh)
m: Kalorimetreden geçen su debisi
∆t: Sıcaklık farkı
c: Kalorimetreden geçen sıvının yoğunluğu
4. Isı gider paylaşımı
Bu tüketimlere göre; binaya gelen toplam gaz faturası, ilgili yönetmelikte belirlenen oranlara göre paylaştırılarak her daire için ısı gider bildirimleri oluşturulur. Toplam faturanın % 30’u bağımsız bölümlerin kullanım alanlarına, % 70’i ısı tüketimlerine göre pay edilir. Böylece daire sakini kullanmış olduğu ısının bedelini öder.
Sıkça Sorulan Sorular
1. Neden radyatörler ara sıra soğuyor?
Radyatör girişlerine takılan termostatik vanaların üzerindeki rakamların her biri, oda sıcaklığını belirli derecelerde tutmayı sağlar. Vananın içinde oda sıcaklığını hisseden bir sıvı vardır. Oda sıcaklığı, ayarlanan konuma karşılık gelen sıcaklığın üstüne çıkınca, vanalar radyatöre sıcak su girişini keser ve radyatör soğumaya başlar. Oda sıcaklığı düştüğünde vana tekrar bunu hisseder ve radyatöre sıcak suyu almaya başlar. Yani radyatörün ara ara soğuması aslında olması gereken bir durumdur.
2. Radyatör neden ısınmıyor?
Daha çok sisteme ilk geçildiğinde karşılaşılan bu durum, tesisatla ilgili bir problem olduğuna işaret eder. Yani sistem kurulurken kazan suyu tamamen boşaltıldığından, su tekrar basıldığında bu durum tesisatın hava yapmasına neden olur. Bunun yanında radyatörde hava olduğu durumlarda da radyatör ısınmaz. Çözüm olarak yapılması gereken purjörle radyatörün havasını almaktır.
3. Neden vanalar “2 Konumu”ndan aşağı düşürülemiyor?
Yönetmeliğe göre, mahal sıcaklıkları 15 °C’nin altına düşürülemez. Bunu sağlamak için termostatik vanalar oda sıcaklığını minimum 15 °C’de tutacak şekilde 2 konumuna sabitlenir. Bunun amacı, dairelerin aşırı soğumaması ve sıcaklığı daha yüksek olan dairelerden buraya ısı geçişinin olmasını, buna bağlı adaletsizliğin ortaya çıkmasını engellemektir. Ayrıca Yönetmeliğe göre toplam gelen faturanın % 30’u dairelerin metrekarelerine göre, % 70’i tüketimlere göre paylaşımı yapılmalıdır. Bu nedenle evde kimse olmasa bile % 30’luk kısımdan kullanım alanına göre bir bedel ödenmelidir. Bunun amacı, sistem kayıpları ve ortak alanlar sebebiyle ödenmesi gereken bir bedelin olmasıdır.
4. Fatura, sisteme geçmeden önce ödenen miktarla aynı.
Bu, nadir de olsa yaşanabilecek sorunlardan biri. Öncelikle bilinmesi gereken, tasarrufu sağlayan cihazın termostatik vanalar olduğu, pay ölçer ya da kalorimetre cihazlarının sadece birer ölçüm cihazı olduğudur. Yani termostatik vanalarda bir ayarlama yapılmadığında tasarruf sağlanamaz. Önerilen, evden çıkarken ya da odaların bazıları kullanım dışıyken radyatör vanalarının minimum konuma getirilmesidir.
5. Niçin banyolara termostatik vana takılmıyor?
Sistemin rahat çalışabilmesi, yani bütün termostatik vanalar kısıldığında bile sirkülasyonun devam edebilmesi için by-pass hattı olarak banyo vanaları bırakılır. Bir diğer sebep ise termostatik vana içindeki mekanizmanın nemden etkilenmesi ve işlevini yerine getirememesi riskidir.
6. Vanalardan ses gelmesi normal midir?
Özellikle ısıtma sirkülasyon pompaları sabit devirliyse bu tür problemler yaşanabilmektedir. Mevcut pompa hesapları, vanaların tamamının tam açık konumda olmasına göre yapılmıştır. Bu sisteme geçildiğinde termostatik vana kullanılması ve kullanıcıların tasarruf amaçlı vanalarını kısmasına rağmen, pompalar gereksiz yere sürekli çalışır ve tesisatta basınç artıp, vanalarda sesler oluşturabilir. Buna önlem olarak pompanın ihtiyaç halinde ve ihtiyaç olan debiye göre devreye girmesini sağlayan frekans invertör panolarının kullanılmasıdır.
