Enerji Tasarrufu ve Psikoloji

ENERJ TASARRUFU DAVRANISINDA ORTAYA ÇIKAB LECEK PS KOLOJ K VE SOSYOLOJ K ENGELLER

1. G R S
1.1. Çevre Sorunları ve Nedenleri
Niçin enerji tasarrufu sorusuna bir açıklık getirebilmek için, her seyden önce çevre sorunlarına kısaca bakmamız gerekir. Çünkü çevre sorunlarının temelinde, dogal enerji kaynaklarının sınırsızca ve dogayı dikkate almadan Antroposentrik ( nsan merkezli) düsünce ile kullanılması yatmaktadır.
Hepimizin de bildigi gibi son yıllarda dünyanın çesitli yerlerinde sel baskınları, asırı kuraklık, siddetli rüzgarlar ve öldürücü yaz sıcakları gibi dogal afetler görülmekte ve sayılarla ifade edilemeyecek kadar mal ve can kaybı olusmaktadır. Bunlar insanlıgın karsılastıgı sürpriz gelismeler degildir. Bunlar yıllardan beri bilim adamlarınca dile getirilen fakat daha çok refah ve kazanma hırsıyla kulak ardı edilen acı gerçekle insanlıgın karsılasmasıdır. Eger çevrenin korunması konusundaki duyarsızlık böyle devam edecek olursa büyük bir olasılıkla insanlık daha bir çok felaketle karsılasacaktır. Tüm bunların temelinde saniyelesme ile birlikte insanoglunun dogayı yagmalaması, dogayı kendi çıkarları
dogrultusunda acımasızca kullanması yatmaktadır. Bunun sonucunda da hem bizim hem de gelecek
nesillerimizin ve diger canlıların yasamlarını tehdit eden birçok çevre sorunu karsımızda bize meydan okurcasına durmaktadır (bkz. Tablo 1). Bu kötü gidisatı insanlık dur diyebilir mi, bunun için öncelikle neler yapılmalıdır, gibi sorulara cevap olarak ta çevre egitimi yoluyla çevre bilincinin kazandırılması
diyebiliriz.
1.2 Çevre Sorunlarının ve Çevre Egitiminin Özellikleri ve Çevre Bilinci
Çevre sorunlarının en büyük özelligi lokal degil global olmasıdır. Söz konusu çevre sorunları din, dil,ırk, yaslı-genç, kadın-erkek, zengin-fakir, akademisyen-çiftçi, köylü-sehirli, Bürokrat- sıradan
vatandas, fen bilgisi veya müzik ögretmeni, matematik, kimya veya fizik ögretmeni gibi bir ayrıma gitmeden herkesi etkiler. Bundan dolayı çevrenin korunması sadece çevrecilerin veya çevre egitiminin verilmesi de sadece çevre egitimcilerinin görevi degildir. Çevreyi korumak hepimizin görevidir. Tüm çalısma alanlarında ve okullardaki tüm derslerde söz konusu çalısma alanları ve dersler ile çevrenin korunması arasında bir ilgi kurulmalıdır.
Tüm bu çevre sorunları insan varlıgını tehdit ettigi gibi dünyamızı da yasanmaz hale getirmektedir. Bu büyük felakete dur demenin bir yolu ise insanların simdi ve gelecekte alısıla gelmis düsünce ve
davranıslardan vazgeçmesi olacaktır.
Bu yüzden, hiç zaman kaybetmeden insanlar, söz konusu çevre problemlerine çözüm bulmak için
üzerlerine düseni yapmak zorundadırlar. Bu gün, çevre problemleri sadece teknoloji ile veya yasalarla çözülebilecek bir problem degildir. Bu, ancak bireysel davranısların degismesi ile mümkündür.
Davranısların degismesi ise tutum, bilgi ve deger yargılarının degismesini zorunlu kılar. Çevreye karsı pozitif tutum ve deger yargılarının olusması ise çevre egitimi ile mümkündür (Erten ve digerleri,
2000a,b; Erten, 2003).
Çevre egitimi, bir yandan ekolojik bilgileri aktarırken diger yandan da bireylerde çevreye yönelik tutumlarının gelismesini ve bu tutumların davranısa dönüsmesini saglar. Çevre egitimi, ögrencilerin bilissel, duyussal ve psiko-motor alanlarına hitap eder.
Çevre egitimi almıs bireyler çevre bilincine sahip insanlardır. Çevre bilinci nedir? Çevre bilinci kavramının çok çesitli kullanım alanları olmakla birlikte günümüzde kendini en yogun olarak gösterdigi alan politikadır. Çevre bilincinden amaçlanan, bir çok bilim adamının da vurguladıgı gibi çevre bilgisi, çevreye olan tutum ve çevreye yararlı davranıslardır. Bunları çok kısa olarak su sekilde
açıklayabiliriz:
Çevre bilgisi: Çevreye ait sorunlar, bu sorunlara aranan çözüm yolları, ekolojik alandaki
gelismeler ve doga hakkındaki tüm bilgiler demektir.
Çevreye karsı olan tutumlar ise çevre sorunlarından kaynaklanan korkular, kızgınlıklar,
huzursuzluklar, deger yargıları ve çevre sorunlarının çözümüne hazır bulunusluk gibi kisilerin çevreye yararlı davranıslara olan olumlu veya olumsuz tavır ve düsüncelerinin hepsidir.
Çevreye yararlı davranıslar: Çevrenin korunması için gösterilen gerçek davranıslardır.
Çevre hakkında temel bilgileri bulunan, çevreye karsı olumlu tutumlar gösteren ve çevrenin korunması yönünde çevre dostu davranıslar ortaya koyan birey, çevre bilincine sahip kisi demektir. Çevre bilgisine sahip ve çevreye karsı olumlu tutumlar gösteren fakat çevrenin korunması yönünde çaba sarf etmeyen kisinin bilgisinin ve tutumlarının bir anlamı yoktur ve böyle kisilere çevre bilinci olmayan
kisiler denir (Erten ve digerleri, 2000a,b; Erten, 2000c).
Tablo 1: Çesitli Çevre Sorunlarının Nedenleri ve Sonuçları
Çevre Sorunları Nedenleri Sonuçları
Hava kirliligi
Tüketilen fosil yakıtlar, çöplerin
yakılması, radyoaktif ısınlar
Asit yagmurları, küresel ısınma, ozon
tabakasının zarar görmesi, sis olusumu
Su kirliligi
Asırı gübreleme, temizlenmeyen
evsel ve endüstriyel atık sular,
tanker kazaları, kimyasallar,
denizlere bırakılan tüm zararlılar
Akarsuların kirlenmesi, denizde yasayan
canlıların toplu ölümleri, içme sularının
kirlenmesi, salgın hastalıkların artması
Toprak kirliligi
Çöpler ve çöp yıgınları, asit
yagmurları, gübreleme çalısmaları,
pestisitler
Topraktaki agır metal konsantrasyonunun
artması, topragın PH- degerinin degismesi,
hastalık yapıcıların kaynagını olusturması,
estetigin bozulması
Hayvan ve bitki
türlerinin ortadan
kalkması
Asit yagmurları, yagmur
ormanlarının talan edilmesi,
monokültür ziraatçılık ve
ormancılık, dogrudan bitki ve
hayvanları ortadan kaldırma,
pestisitler
Birçok bitki ve hayvan türünün ortadan
kalkması, ormanların yok olması,
iklimlerin degismesine baglı olarak dogal
afetlerin sürekli olarak artması
klimlerin degismesi
Tropik yagmur ormanlarının yok
olması, sınırsız bir sekilde fosil
yakıtlarının tüketilmesi, FKC
gazlarının kullanılması
Sera etkisinin olusması (Küresel ısınma),
ozon tabakasından yeryüzüne yani
canlılara zararlı ısınların ulasması
Çöp Sorunları
Tüketim toplumu olma, kullanıp
atma, savurganlık, yeterli derecede
atıkların degerlendirilememesi,
egitim eksikligi
Enerji ve ham madde savurganlıgına baglı
olarak dogal kaynakların asırı derecede
kullanılması sonucu bu kaynakların
tükenme noktasına gelmesi, yer altı ve
yerüstü sularının kirlilikten dolayı
kullanılamaz hale gelmis olması,
toprakların çöplerden kaynaklanan zararlı
maddelerce kirlenerek verimsizlesmesi ve toprak içinde veya üzerinde yasayan
canlıları tehdit eder duruma gelmesi, havanın kirlenmesine ve salgın
hastalıkların olusmasına neden olması.
1.3 Çevre Bilinci Arastırmalarında Göz Önünde Tutulması Gereken Hususlar
Bu güne kadar yapılan çevreye yararlı davranısları konu alan ampirik arastırmalarda davranısla ilgili sorular sadece bir alandan sorulmustur (örnegin; sadece çöplerin ayrıstırılması veya toplu tasıma araçlarının kullanılması gibi konulardır). Bu sekilde yapılan bir çalısmada, bireylerin söz konusu alandaki davranısı yapıyor olmaları çevreye yararlı diger davranısları da yapıyor oldugunu göstermez.
Böylece arastırmada bireylerin çevreye yararlı davranısları veya çevre bilinçleri hakkında yeterli genel bilgi elde edilemez. Bundan dolayı sadece sınırlı alanlardan degil çevreye yararlı bir çok davranıs alanlarından sorular arastırmaya aynı zamanda alınmalıdır. Ancak bu sekilde elde edilen bilgiler ısıgı altında bireylerin çevreye yararlı yada zararlı davranısları hakkında saglıklı bir yorum yapılabilir.

kaynak : Yrd. Doç. Dr. Sinan Erten